Rak stercza (RS) jest złośliwym nowotworem występującym u mężczyzn i stanowi 80% nowotworów męskich narządów płciowych. Jest drugą co do częstości (po raku płuc) przyczyną śmierci mężczyzn z powodu nowotworu. Choroba ta jest bardzo istotnym problemem zdrowia publicznego i jest wyzwaniem zarówno dla lekarza pierwszego kontaktu jak też urologa, a ich wzajemna współpraca i zrozumienie problemu są podstawą skutecznego rozpoznania oraz leczenia RS.
Najczęstszą histologiczną postacią (90% wszystkich raków) – rakiem gruczołowym (adenocarcinoma).
Etiologia RS nie jest ostatecznie poznana; to znaczy nie wiadomo dlaczego w komórkach nabłonka gruczołowego stercza dochodzi do postępującej dysplazji, która poprzez stan przedrakowy  PINHG – (ang. Prostatic  Intraepithelial Neoplasia High Grade) prowadzi do naciekania błony podstawnej stając się rakiem inwazyjnym. Sugeruje się,  że w procesie tym uczestniczą hormony męskie (mężczyźni wykastrowani przed okresem dojrzewania nie chorują na RS), estrogeny endo i egzogenne, dieta, aktywność seksualna oraz szereg innych czynników, których wpływ na rozwój RS nie został dostatecznie udowodniony

Jak rozpoznaje się raka stercza

Jak dotychczas jedynymi udowodnionymi czynnikami ryzyka zachorowania na RS są wiek – badania sekcyjne wykonane na dużej liczbie zwłok (RS latens) wykazują raka stercza u 35% mężczyzn 45 letnich natomiast u mężczyzn po 90 roku życia odsetek ten rośnie do 98% , rasa – zachorowalność na RS u Amerykanów rasy czarnej jest większe aniżeli innych ras i standaryzowany współczynnik sięga 90 podczas gdy u Amerykanów rasy białej wynosi 33,9 a np. w Szwecji 26,5., oraz wywiad rodzinny obciążony tym schorzeniem ( pokrewieństwo pierwszego i drugiego stopnia).

Co to jest PSA ?

 

PSA specyficzny antygen sterczowy PSA – (ang. Prostate Specific Antigen) jest enzymem powodującym upłynnienie nasienia w pochwie. Jego stężenie w nasieniu jest zatem bardzo wysokie , ale we krwi jest w niewielkiej ilości. Antygen ten jest specyficzny dla tkanki stercza, a nie dla raka stercza. To znaczy że wszyscy mężczyźni, którzy mają stercz, bez względu na wiek maja jakiś poziom PSA we krwi. Obecnie najczęściej oznacza się TPSA – całkowite stężenie antygenu sterczowego tj. jego frakcji wolnej i związanej oraz fPSA – frakcja wolna antygenu .

 

Bardzo ważne jest, aby zrozumieć , że na podstawie zachowania się stężenia PSA w surowicy krwi nie można w żadnym wypadku rozpoznawać lub negować istnienie raka prostaty. Zrozumienie tego jest bardzo ważne albowiem:   1. wielu mężczyzn wykonuje badanie PSA, a co gorsza interpretuje wyniki, na własną rękę, 2. istnieją laboratoria, które podając wyniki stężenia PSA w surowicy krwi zamieszczają zupełnie niedopuszczalne, w moim przekonaniu, tzw. tabele ryzyka wystąpienia lub nie RS w oparciu li tylko o wyniki tego badania, 3. u części lekarzy może pojawić się pokusa zaniechania badania DRE jeżeli wyniki stężenia PSA mieszczą się w tzw. normie.

 

O tym jak trudna może być interpretacja wyników stężenia PSA mogą świadczyć poniższe dane: 1. około 20% mężczyzn z klinicznie istotnym rakiem stercza ma stężenie PSA w granicach normy, 2. szereg czynników i schorzeń innych aniżeli RS wpływa na podwyższenie stężenia PSA (ostre zapalenie stercza, subkliniczne zapalenie stercza, masaż stercza, hospitalizacja, biopsja stercza i przezcewkowa elektroresekcja stercza, cystoskopia, zatrzymanie moczu, ejakulacja, ćwiczenia fizyczne, wiek)